Theo phong tục của người Việt, trong dịp Tết cổ truyền, mỗi gia đình đều sắm lễ, bày mâm ngũ quả để dâng lên tổ tiên, thể hiện lòng hiếu thảo và mong cầu một năm mới tốt lành. Mâm ngũ quả thường có 5 loại quả với màu sắc khác nhau tuỳ mỗi vùng miền, mỗi gia đình, nhưng bưởi là loại quả không thể thiếu.

Những quả bưởi tròn cuống lá tươi xanh, lớp vỏ căng bóng vàng óng, hương thơm nhẹ mà tinh khiết, được bày ở chính giữa mâm ngũ quả tượng trưng cho đoàn viên và may mắn, bình an cho gia đình, thể hiện ước mong những người xa quê có thể về đoàn tụ với gia đình… Chính vì vậy mà bưởi trở nên đắt hàng dịp Tết đến xuân về. 

Nông dân xã Nguyên Hoà (Phù Cừ) thu hoạch bưởi Tết

Dạo quanh những chợ dân sinh, các cửa hàng hoa quả dễ dàng bắt gặp các gian hàng bày bán bưởi thờ Tết, thu hút rất đông người dân chọn mua. 

Chị Đoàn Thị Hương ở xã Đoàn Đào (Phù Cừ) cho biết: Tết cổ truyền năm nào gia đình tôi cũng bày mâm ngũ quả thắp hương gia tiên. Tuỳ từng năm mà các loại quả có sự thay đổi nhưng quả bưởi thì không thể thiếu. Trên ban thờ những ngày Tết chỉ cần có quả bưởi chín vàng thơm ngát được đặt giữa nải chuối xanh, rồi thắp nén hương trầm là đã cảm thấy không khí xuân. 

Tại chợ đầu mối nông sản Trần Cao những ngày giáp Tết có rất nhiều gian hàng bày bán bưởi thờ. Chị An Thị Xuân, một tiểu thương bán hoa quả tại chợ cho biết, bưởi hiện giờ có quanh năm và rất đa dạng. Tuy nhiên, để thờ Tết thì khách hàng thường chọn mua quả bưởi diễn vì có màu vàng đẹp, hương thơm đặc trưng, cành lá xanh tốt, còn các giống bưởi ở miền Nam mang ra như bưởi da xanh, bưởi năm roi… bán chậm hơn, chủ yếu khách mua về ăn Tết chứ không thờ. 

Dẫn chúng tôi đi thăm vườn bưởi hơn 20 năm tuổi, những quả bưởi vàng ươm đẹp mắt, hương thơm thoang thoảng theo gió lan tỏa khắp vườn, ông Nguyễn Văn Uyển ở xã Ngô Quyền (Tiên Lữ) cho biết: Nhà  tôi có hơn 4 mẫu ruộng, trong đó chủ yếu là trồng bưởi diễn, mỗi năm cho thu hàng vạn quả bưởi. Phần lớn số bưởi được bán từ đầu tháng 11 âm lịch cho khách mua lẻ và khách buôn, còn lại khoảng vài trăm quả đẹp thương lái đặt mua để giáp Tết đến thu hoạch, mẫu mã đẹp hơn và giá bán buôn cũng cao hơn bưởi thường.

Với màu đỏ đặc trưng, đẹp mắt, bưởi đỏ được xem như biểu tượng của sự may mắn, tài lộc. Vì thế, loại quả này được nhiều người tìm mua về bày mâm ngũ quả ngày Tết, đi lễ chùa hay biếu người thân, bạn bè dịp năm mới. 

Không chỉ chọn quả bưởi để bày mâm ngũ quả, nhiều gia đình còn chọn mua cây về chơi Tết. Những cây bưởi cành lá xum xuê, quả chín vàng thơm ngát, cùng với lộc biếc và hoa thơm hội tụ đủ tứ quý mang ước mong tài lộc, sức khoẻ và bình an trong năm mới của chủ nhà. 

Theo ngũ hành trong triết học cổ phương Đông, quả bưởi màu vàng tượng trưng cho hành Thổ cầu mong phúc lộc nên được nâng niu, coi trọng. Những gia đình trồng cây bưởi trong vườn nhà đều để dành những quả tròn đẹp, cân xứng, lộc lá nhất để dành trẩy vào dịp Tết. Trước khi bày lên ban thờ gia tiên, gia chủ thường dùng chiếc khăn sạch có thấm thêm chút rượu trắng để lau rửa cho mã quả thêm sáng… 

Dù cuộc sống có đổi thay nhưng người dân Việt từ bao đời nay vẫn nâng niu, gìn giữ quả bưởi trên bàn thờ mỗi khi Tết đến xuân về. Cùng với sắc hồng của hoa đào, sắc vàng của quả bưởi hòa vào sắc xanh của chuối tạo nên sự hài hòa giữa một không gian đặc biệt để hương sắc xuân thêm ngập tràn. 

Dương Miền