Theo quy định tại Thông tư số 04/2022/TT- BGTVT ngày 22/4/2022 của Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư số 12/2017/TT- BGTVT ngày 15/4/2017 của Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải quy định về đào tạo, sát hạch, cấp phép lái xe cơ giới đường bộ, ngoài sát hạch thực hành lái xe trong hình, người học lái xe ô tô còn phải sát hạch thực hành lái xe trên đường giao thông. Quy định này là cần thiết cho người học lái xe tập xử lý tình huống, tuy nhiên, việc thực hành lái xe ô tô trên đường luôn tiềm ẩn nguy cơ gây tai nạn giao thông. Thực tế đã có nhiều vụ tai nạn do xe tập lái gây ra cho người đi đường và cho chính các học viên khi tham gia giao thông.

Xe tập lái phải có biển xe “Tập lái” và tên cơ sở đào tạo (Ảnh minh hoạ)

Hiện nay, trong hệ thống pháp luật nước ta đã có nhiều văn bản quy định về các điều kiện bảo đảm an toàn cho xe tập lái. Tại khoản 1, Điều 58, Luật Giao thông đường bộ quy định: “Người tập lái xe ô tô khi tham gia giao thông phải thực hành trên xe tập lái và có giáo viên bảo trợ tay lái”. Xe tập lái và người ngồi trên xe tập lái cũng phải đáp ứng các điều kiện như: Ô tô tải sử dụng để dạy lái xe các hạng B1, B2 phải có trọng tải từ 1.000 kg trở lên với số lượng không quá 30% tổng số xe tập lái cùng hạng của cơ sở đào tạo; có giấy chứng nhận kiểm định an toàn kỹ thuật và bảo vệ môi trường phương tiện giao thông cơ giới đường bộ còn hiệu lực; có hệ thống phanh phụ bố trí bên ghế ngồi của giáo viên dạy thực hành lái xe, kết cấu chắc chắn, thuận tiện, an toàn, bảo đảm hiệu quả phanh trong quá trình sử dụng; thùng xe phải có mui che mưa, nắng và ghế ngồi chắc chắn cho người học; hai bên cánh cửa hoặc hai bên thành xe phải có tên cơ sở đào tạo, cơ quan quản lý trực tiếp và số điện thoại liên lạc theo mẫu quy định;  xe ô tô phải có 2 biển “TẬP LÁI” theo mẫu quy định... Khoản 11, Điều 5, Thông tư số 12/2017/TT-BGTVT ngày 15/4/2017 của Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải quy định: Giáo viên khi dạy thực hành lái xe phải đeo phù hiệu "Giáo viên dạy lái xe",  học viên tập lái xe trên đường phải đeo phù hiệu "Học viên tập lái xe"… 

Quy định pháp luật về đào tạo lái xe đã đầy đủ, cụ thể, tuy nhiên tình trạng vi phạm vẫn còn diễn ra, nguy cơ làm gia tăng các vụ tai nạn giao thông. Nguyên nhân gây tai nạn của xe tập lái có thể là do yếu tố kỹ thuật của xe hoặc do các hành vi vi phạm chủ quan của cơ sở đào tạo lái xe, giáo viên dạy thực hành và học viên tập lái xe. Trong đó, tình trạng xe ô tô tập lái không đáp ứng tiêu chuẩn điều kiện kỹ thuật quy định nhưng vẫn được đưa vào để sử dụng đào tạo lái xe; nhiều giáo viên thực hành còn chủ quan để cho học viên lái xe một mình; một số cá nhân tự sử dụng ô tô cá nhân để “dạy chui”… Bên cạnh đó, khả năng xử lý tình huống của người tập lái xe còn non kém, dễ xảy ra va chạm với các phương tiện giao thông khác. Trong các nguyên nhân trên thì vấn đề về tâm lý, khả năng xử lý kém của người tập lái là nguyên nhân chính, trực tiếp gây ra các vụ tai nạn.

Để phòng, tránh tai nạn giao thông do xe tập lái gây ra, cần có sự nỗ lực từ nhiều phía. Trước hết đòi hỏi tất cả các cá nhân, tổ chức phải chấp hành đầy đủ các quy định pháp luật về giao thông đường bộ, cũng như các quy định về đào tạo, sát hạch lái xe. Bên cạnh đó, các cơ sở đào tạo lái xe phải có biện pháp cho học viên tập nguội, tập các động tác, kỹ năng lái xe cơ bản nhất định rồi mới cho học viên ra đường tập lái xe; hướng dẫn nâng cao sự bình tĩnh cho học viên khi đối mặt với các tình huống nguy hiểm… Các học viên lái xe cần tự ý thức được trách nhiệm của bản thân khi cầm lái. Ngoài ra, những người tham gia giao thông trên đường cần có trách nhiệm tự bảo vệ bản thân mình khi gặp xe tập lái, phải cẩn thận hơn khi quan sát thấy xe tập lái vì người lái xe chưa thành thạo nên có thể xảy ra những tình huống bất ngờ gây tai nạn. Bên cạnh đó, cần xử lý hành vi gắn mác xe “tập lái” để “dạy chui” không đúng quy định để tránh gây hiểu lầm, hiểu sai đối với người tham gia giao thông cũng như uy tín, hình ảnh của các cơ quan có chức năng làm công tác sát hạch, đào tạo lái xe.

Phạm Đăng